Zapraszamy do lektury artykułu prof. UAM dr. hab. Tomasza Pospiesznego Maria Skłodowska-Curie — the first lady of nuclear physics, opublikowanego w najnowszym numerze „Journal of Contemporary Brachytherapy”.
Kliknięcie w okładkę przenosi do artykułu.
Serdecznie dziękujemy Musée Curie w Paryżu za zgodę na zilustrowanie artykułu zdjęciami z kolekcji Association Curie Joliot-Curie.
Była jedną z największych specjalistek w zakresie radioaktywności. Pracowała przy Projekcie Manhattan […]. Do jej największych sukcesów naukowych należy zaliczyć zaprojektowanie i wykonanie eksperymentu, którym potwierdziła hipotezę dwóch fizyków Tsung-Dao Lee i Chen Ning Yanga: że w rozpadzie beta łamana jest parzystość. Była nazywana «Pierwszą Damą Fizyki». Pomimo wielkiej pracowitości, oddaniu nauce, pomysłowości i znacznych osiągnięć nie otrzymała Nagrody Nobla, podczas gdy Lee i Yang zostali jej pierwszymi chińskimi laureatami. Na pocieszenie Chien-Shiung Wu otrzymała jako pierwsza Nagrodę Wolfa z fizyki.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 339.
Maria Goeppert-Mayer jest drugą kobietą w historii, która została wyróżniona Nagrodą Nobla z fizyki […] — otrzymała tę nagrodę za prace teoretyczne. Byłą genialną uczoną wyprzedzającą intelektualnie swoich kolegów. […] Jej teoretyczne założenia opisane w pracy doktorskiej z 1931 roku znalazły potwierdzenie praktyczne dopiero w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku przy pomocy nowo odkrytych wtedy laserów. Do jej najważniejszych osiągnięć naukowych należy wyjaśnienie stabilności pewnych jąder atomowych posiadających szczególne liczby nukleonów zwane »liczbami magicznymi«.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 303.
Więcej o Marii Goeppert-Mayer TU.
Była równie genialna jak matka i tak samo jak ona oddana nauce, pracy i idei ogólnoludzkiego dobra. Wspólnie z mężem odkryła zjawisko sztucznej promieniotwórczości, za co otrzymała Nagrodę Nobla z chemii […]. Jej działalność wiązała się ponadto z walką o równouprawnienie kobiet […]. Irène Joliot-Curie należy bez wątpienia do pionierek tworzących współczesną naukę o atomie. Należy również do kobiet upominających się o prawa swojej płci.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 257
Była obdarzona nie tylko niezwykłymi zdolnościami analitycznymi, ale także ponadprzeciętną intuicją. […] Wyprzedzała swój czas o kilka pokoleń. Wraz z mężem odkryła dwa pierwiastki chemiczne – ren i mazur […]. Niestety odkrycie drugiego pierwiastka nie zostało potwierdzone, choć dziś coraz częściej słychać głosy, że niesłusznie. Ida Tacke-Noddack jako pierwsza podała prawidłową interpretację eksperymentu Fermiego, jednak jako kobieta – i tylko dlatego – została zignorowana. Czas pokazał, że miała rację.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 225
Marietta Blau pozostaje […] prawie zapomnianą uczoną, która położyła podwaliny pod współcze-sną fizykę cząstek elementarnych. Opracowała fotograficzną metodę detekcji cząstek. Dzięki jej badaniom i pomysłowości zostały po raz pierwszy zastosowane fotograficzne emulsje jądrowe […]. Stworzyło to metodę dokładnego badania reakcji wywołanych przez zjawiska promieniowania kosmicznego. Jej prace znacznie przyspieszyły rozwój fizyki cząstek. Niestety nie przyznano jej Nagrody Nobla…
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 203.
Albert Einstein mówił o niej — »Jest naszą Madame Curie i to bardziej utalentowaną niż Madame Curie». I nie powinno to dziwić. Jej sukcesy naukowe były zaskakujące. Była współodkrywczynią odrzutu jądra atomowego, kilku naturalnych izotopów promieniotwórczych i trwałego izotopu protaktynu. […] Odkryła zjawisko nazywane dziś zjawiskiem Augera […], prawidłowo zinterpretowała doświadczenie wykonane przez Hahna i Strassmanna, obliczyła energię wyzwalaną w tym procesie oraz przewidziała łańcuchową reakcję jądrową. Lise Meitner z całą pewnością zasłużyła na Nagrodę Nobla, której pomimo ogromnych zasług nigdy nie dostała.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 159.
Zapraszamy także do lektury felietonu Tomasza Pospiesznego Życie w cieniu dla portalu Austria Art oraz naszego subiektywnego wyboru książek o Lise Meitner.
Harriet Brooks była jedną z najwybitniejszych fizyczek jądrowych badającą przemiany jądrowe i radioaktywność. […] Rutherford uważał, że dorównuje ona zdolnościami i geniuszem Marii Curie. Należy do jednych z pierwszych osób, które odkryły radon i próbowały określić jego masę atomową. Eksperymenty [Brooks] stanowiły jedną z podstaw rozwoju nauki o technologii jądrowej.
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 141.
Kobieta, która rozkochała w sobie Alberta Einsteina – po dziś dzień pozostaje tylko żoną genialnego fizyka. Możliwe, że nie była nad wyraz urodziwa, musiała zatem posiadać niespotykaną inteligencję i talent do studiowania i zgłębiania nauk ścisłych. Niewątpliwie znała się na matematyce i fizyce, ale czy przyłożyła rękę do powstałych teorii męża, które zrewolucjonizowały cały świat fizyki?
Clara Immerwahr pozostaje rzadko rozpoznawaną, zapomnianą i cichą bohaterką nauki. Trzy lata przed tym, jak Maria Skłodowska-Curie przedstawiała tezy swojej rozprawy doktorskiej na temat ciał radioaktywnych, Clara doktoryzowała się z chemii. Jej prace naukowe są jednak mało znane. […] Natomiast jej mąż przeszedł do historii jako zbawca ludzkości…
Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 67.