Splendor sławy nadszedł z końcem 1903 roku, kiedy prace Marii i Piotra Curie zostały uhonorowane Nagrodą Nobla z fizyki „w uznaniu nadzwyczajnych zasług w ich wspólnych badaniach nad zjawiskiem promieniowania wykrytym przez profesora Henriego Becquerela”. Otrzymali ją wspólnie z Becquerelem, który nagrodę dostał „w uznaniu za odkrycie promieniotwórczości naturalnej”. Wydaje się, że Becquerel został wyróżniony w dużej mierze ze względu na swoją pozycję naukową.
Już w 1898 roku Rutherford – wschodząca gwiazda nauki – zaznaczał, że Becquerel – uznany autorytet w kręgach nauki, może się mylić:
Wyniki doświadczeń Becquerela wykazują, iż promieniowanie Röntgena i promieniowanie uranowe są bardzo podobne pod względem przenikania przez ciała stałe i wywoływania przewodnictwa elektrycznego w gazie, przez który przechodzą; jednak między tymi dwoma rodzajami promieniowania istnieje zasadnicza różnica. Becquerel stwierdził, że promieniowanie uranu można załamywać i polaryzować, podczas gdy nie uzyskano żadnych pewnych wyników dotyczących polaryzacji i załamania promieni Röntgena. Wszystkie otrzymane wyniki wykazują, że uran wysyła jakieś promieniowanie, które pod względem działania na gaz jest podobne do promieni Röntgena i wtórnego promieniowania wysyłanego przez metale przy padaniu na nie promieni Röntgena. Jeśli okaże się, że promienie wysyłane przez uran nie ulegają polaryzacji i załamaniu, to podobieństwo będzie zupełne.
Poza wcześniejszymi błędami, w dwa lata po otrzymaniu Nagrody Nobla, uczony dalej publikował błędne wyniki. Ernest Rutherford, nie przebierając w słowach, w liście do Williama Bragga napisał:
Zapewne spostrzegł Pan już, że Becquerel oszalał… On napisał, że promienie radu są jednorodne i przy przejściu przez materię nie zmniejszają, lecz raczej zwiększają prędkość!!! Nigdy nie widziałem tak przerażającej impotencji intelektualnej u kogoś, kto uważa się za lidera nauki… Uważam, że Becquerel to osioł pierwszej klasy…
10 grudnia 1903 roku na uroczystość wręczenia Nagrody Nobla do Sztokholmu Becquerel pojechał sam. Zgodnie z przyjętym zwyczajem wygłosił wykład pt. O radioaktywności, nowej właściwości materii. Rozpoczął go słowami:
Temat, który proponuję, stał się w ciągu zaledwie kilku lat tak obszerny, że aby zamknąć go w jednym wykładzie, jestem zmuszony ograniczyć się do wymienienia jedynie głównych odkryć w porządku chronologicznym. Na początku należałoby przedstawić znakomitą pracę nad radem państwa Curie, aby później podsumować moje własne badania.
Podczas bardzo uroczystej ceremonii (wręczenie nagród odbywało się dopiero po raz trzeci) prezydent Szwedzkiej Akademii Nauk doktor Henricus Ragnar Tornebladh po wychwalaniu geniuszu Becquerela powiedział:
Wielki sukces profesora i Madame Curie jest najlepszą ilustracją starego przysłowia […] zjednoczenie jest siłą. To pozwala nam spojrzeć na słowo Boga w zupełnie nowym świetle: – Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; Uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc.
Doktor Maria Curie, uczona, została przedstawiona jako Madame Curie i tylko odpowiednia pomoc! Ta, od której wszystko się rozpoczęło, ta, dzięki której Becquerel mógł pojechać do Sztokholmu, ta, która stanowiła intelektualny autorytet w tematyce promieniotwórczości! Echa umniejszania zasług Madame Curie znalazły także odbicie w prasie, gdzie często pisano o niej jako współpracownicy czy pomocnicy Piotra. Bardzo rzadko uważano ją za samodzielną uczoną z własnym warsztatem badawczym, osiągnięciami czy pomysłami. Wyraz tego można znaleźć także na dyplomie Nagrody Nobla, gdzie pod nazwiskiem Piotra Curie dodano napis „i jego żony Marii Curie”. Dziwić może także, że nazwisko Piotra jest wymienione w pierwszej kolejności. Cóż, szowinistyczne poglądy Szwedzkiej Akademii Nauk będziemy mieli okazję podziwiać jeszcze wiele razy. Należy jednak przyznać, że były też komentarze pozytywne – „Maria, będąc naukowcem i towarzyszem prac badawczych swojego męża, jest jednocześnie żoną, matką, panią domu. […] w żaden sposób te dwie role nie wykluczają się i nie kłócą”. Niestety wypowiedzi takie były raczej sporadyczne.
Małżonkowie Curie przebywali w Sztokholmie w dniach od 3 do 6 czerwca 1905 roku. Jak podaje Karin Blanc:
[…] podczas swojego pobytu poprowadzą wykład na uniwersytecie, spędzą dzień w Uppsali z profesorem Knutem Angstromem i, wbrew powszechnym opiniom, wspólnie zasiądą na scenie królewskiej Akademii Muzycznej, gdzie wygłoszą przemówienie noblowskie. Maria Curie usłyszy ponadto pochwały ze strony szwedzkiej Ligi Kobiet.
Warto w tym miejscu podkreślić, że Maria nigdy nie była sufrażystką ani feministką. Uważała, że równość płci polega nie tyle na równości praw, ile na równości obowiązków. Skoro mężczyzna może wykonywać jakąś pracę, może ją również wykonywać kobieta.
Według Karin Blanc Maria Curie miała demonstrować w trakcie wystąpienia Piotra pokazy eksperymentów z radem. Kiedy jedno z doświadczeń zakończyło się niepowodzeniem, Piotr wykrzyknął: „Przeklęty rad!”.
6 czerwca 1905 roku w wykładzie pt. Substancje radioaktywne, w szczególności rad Piotr Curie mówił:
Proszę pozwolić, że przede wszystkim wyrażę swoją wdzięczność za to, że mogę dziś przemawiać przed Akademią Nauk, która obdarzyła Madame Curie i mnie wielkim zaszczytem przyznania nam Nagrody Nobla. Musimy również przeprosić za opóźnienie wizyty w Sztokholmie z przyczyn niezależnych od nas. […] Można przypuścić, iż w rękach zbrodniczych rad mógłby stać się bardzo niebezpieczny. Nasuwa się więc pytanie, czy poznawanie tajników natury jest pożyteczne dla ludzkości. Czy jest ona dość dojrzała, aby z nich korzystać? Czy też – przeciwnie – poznanie to przyniesie jej szkodę? Charakterystyczny jest przykład wynalazków Nobla. Potężne materiały wybuchowe pozwoliły ludziom dokonać prac godnych podziwu, ale są one równocześnie straszliwym środkiem zniszczenia w rękach wielkich zbrodniarzy, którzy prowadzą narody ku wojnie. Należę do tych, którzy wraz z Noblem myślą, że ludzkość wyciągnie więcej dobra niż szkody z nowych wynalazków.
***
Tomasz Pospieszny, Maria Skłodowska-Curie. Zakochana w nauce,
Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2020,
s. 143–145 i 153–154.
Splendor sławy nadszedł z końcem 1903 roku, kiedy prace Marii i Piotra Curie zostały uhonorowane Nagrodą Nobla z fizyki „w uznaniu nadzwyczajnych zasług w ich wspólnych badaniach nad zjawiskiem promieniowania wykrytym przez profesora Henriego Becquerela”. Otrzymali ją wspólnie z Becquerelem, który nagrodę dostał „w uznaniu za odkrycie promieniotwórczości naturalnej”. Wydaje się, że Becquerel został wyróżniony w dużej mierze ze względu na swoją pozycję naukową.
Już w 1898 roku Rutherford – wschodząca gwiazda nauki – zaznaczał, że Becquerel – uznany autorytet w kręgach nauki, może się mylić:
Wyniki doświadczeń Becquerela wykazują, iż promieniowanie Röntgena i promieniowanie uranowe są bardzo podobne pod względem przenikania przez ciała stałe i wywoływania przewodnictwa elektrycznego w gazie, przez który przechodzą; jednak między tymi dwoma rodzajami promieniowania istnieje zasadnicza różnica. Becquerel stwierdził, że promieniowanie uranu można załamywać i polaryzować, podczas gdy nie uzyskano żadnych pewnych wyników dotyczących polaryzacji i załamania promieni Röntgena. Wszystkie otrzymane wyniki wykazują, że uran wysyła jakieś promieniowanie, które pod względem działania na gaz jest podobne do promieni Röntgena i wtórnego promieniowania wysyłanego przez metale przy padaniu na nie promieni Röntgena. Jeśli okaże się, że promienie wysyłane przez uran nie ulegają polaryzacji i załamaniu, to podobieństwo będzie zupełne.
Poza wcześniejszymi błędami, w dwa lata po otrzymaniu Nagrody Nobla, uczony dalej publikował błędne wyniki. Ernest Rutherford, nie przebierając w słowach, w liście do Williama Bragga napisał:
Zapewne spostrzegł Pan już, że Becquerel oszalał… On napisał, że promienie radu są jednorodne i przy przejściu przez materię nie zmniejszają, lecz raczej zwiększają prędkość!!! Nigdy nie widziałem tak przerażającej impotencji intelektualnej u kogoś, kto uważa się za lidera nauki… Uważam, że Becquerel to osioł pierwszej klasy…
10 grudnia 1903 roku na uroczystość wręczenia Nagrody Nobla do Sztokholmu Becquerel pojechał sam. Zgodnie z przyjętym zwyczajem wygłosił wykład pt. O radioaktywności, nowej właściwości materii. Rozpoczął go słowami:
Temat, który proponuję, stał się w ciągu zaledwie kilku lat tak obszerny, że aby zamknąć go w jednym wykładzie, jestem zmuszony ograniczyć się do wymienienia jedynie głównych odkryć w porządku chronologicznym. Na początku należałoby przedstawić znakomitą pracę nad radem państwa Curie, aby później podsumować moje własne badania.
Podczas bardzo uroczystej ceremonii (wręczenie nagród odbywało się dopiero po raz trzeci) prezydent Szwedzkiej Akademii Nauk doktor Henricus Ragnar Tornebladh po wychwalaniu geniuszu Becquerela powiedział:
Wielki sukces profesora i Madame Curie jest najlepszą ilustracją starego przysłowia […] zjednoczenie jest siłą. To pozwala nam spojrzeć na słowo Boga w zupełnie nowym świetle: – Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; Uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc.
Doktor Maria Curie, uczona, została przedstawiona jako Madame Curie i tylko odpowiednia pomoc! Ta, od której wszystko się rozpoczęło, ta, dzięki której Becquerel mógł pojechać do Sztokholmu, ta, która stanowiła intelektualny autorytet w tematyce promieniotwórczości! Echa umniejszania zasług Madame Curie znalazły także odbicie w prasie, gdzie często pisano o niej jako współpracownicy czy pomocnicy Piotra. Bardzo rzadko uważano ją za samodzielną uczoną z własnym warsztatem badawczym, osiągnięciami czy pomysłami. Wyraz tego można znaleźć także na dyplomie Nagrody Nobla, gdzie pod nazwiskiem Piotra Curie dodano napis „i jego żony Marii Curie”. Dziwić może także, że nazwisko Piotra jest wymienione w pierwszej kolejności. Cóż, szowinistyczne poglądy Szwedzkiej Akademii Nauk będziemy mieli okazję podziwiać jeszcze wiele razy. Należy jednak przyznać, że były też komentarze pozytywne – „Maria, będąc naukowcem i towarzyszem prac badawczych swojego męża, jest jednocześnie żoną, matką, panią domu. […] w żaden sposób te dwie role nie wykluczają się i nie kłócą”. Niestety wypowiedzi takie były raczej sporadyczne.
Małżonkowie Curie przebywali w Sztokholmie w dniach od 3 do 6 czerwca 1905 roku. Jak podaje Karin Blanc:
[…] podczas swojego pobytu poprowadzą wykład na uniwersytecie, spędzą dzień w Uppsali z profesorem Knutem Angstromem i, wbrew powszechnym opiniom, wspólnie zasiądą na scenie królewskiej Akademii Muzycznej, gdzie wygłoszą przemówienie noblowskie. Maria Curie usłyszy ponadto pochwały ze strony szwedzkiej Ligi Kobiet.
Warto w tym miejscu podkreślić, że Maria nigdy nie była sufrażystką ani feministką. Uważała, że równość płci polega nie tyle na równości praw, ile na równości obowiązków. Skoro mężczyzna może wykonywać jakąś pracę, może ją również wykonywać kobieta.
Według Karin Blanc Maria Curie miała demonstrować w trakcie wystąpienia Piotra pokazy eksperymentów z radem. Kiedy jedno z doświadczeń zakończyło się niepowodzeniem, Piotr wykrzyknął: „Przeklęty rad!”.
6 czerwca 1905 roku w wykładzie pt. Substancje radioaktywne, w szczególności rad Piotr Curie mówił:
Proszę pozwolić, że przede wszystkim wyrażę swoją wdzięczność za to, że mogę dziś przemawiać przed Akademią Nauk, która obdarzyła Madame Curie i mnie wielkim zaszczytem przyznania nam Nagrody Nobla. Musimy również przeprosić za opóźnienie wizyty w Sztokholmie z przyczyn niezależnych od nas. […] Można przypuścić, iż w rękach zbrodniczych rad mógłby stać się bardzo niebezpieczny. Nasuwa się więc pytanie, czy poznawanie tajników natury jest pożyteczne dla ludzkości. Czy jest ona dość dojrzała, aby z nich korzystać? Czy też – przeciwnie – poznanie to przyniesie jej szkodę? Charakterystyczny jest przykład wynalazków Nobla. Potężne materiały wybuchowe pozwoliły ludziom dokonać prac godnych podziwu, ale są one równocześnie straszliwym środkiem zniszczenia w rękach wielkich zbrodniarzy, którzy prowadzą narody ku wojnie. Należę do tych, którzy wraz z Noblem myślą, że ludzkość wyciągnie więcej dobra niż szkody z nowych wynalazków.
***
Tomasz Pospieszny, Maria Skłodowska-Curie. Zakochana w nauce,
Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2020,
s. 143–145 i 153–154.