Podróże Madame Curie — Czechosłowacja 1925

W 1925 roku Maria Skłodowska-Curie, po wmurowaniu kamienia węgielnego pod budowę Instytutu Radowego w Warszawie 7 czerwca, i krótkim pobycie z rodziną, pojechała bezpośrednio z Polski do Czechosłowacji.  Od czeskiej granicy towarzyszył Uczonej jej dawny asystent František Běhounek. W Pradze Madame Curie zwiedziła Narodowy Instytut Radowy działający od 1922 roku w dzielnicy Vinohrady, kierowany przez Františka Tomanka. Instytut ten miał dzięki źródłom na terenie Czechosłowacji 2 do 3 gramów radu do dyspozycji (co plasowało go na 3. miejscu na świecie i na drugim w Europie po placówce w Paryżu).

František Běhounek, fizyk czechosłowacki, ok. 1938, Narodowe Archiwum Cyfrowe

František Běhounek wspomina:

Przed odjazdem z Pragi [do Jachymova] odbyliśmy szybką przejażdżkę po mieście. Ktoś zasugerował, żeby pokazać Madame Curie wnętrze katedry św. Wita. Odmówiła. Ze złością powiedziała „Kościół! Jest w nich ciemność jak w grobie! Pozostańmy na powietrzu!” Był piękny słoneczny dzień, więc wybraliśmy się na spacer po praskim nabrzeżu Wełtawy.

[za:] František Běhounek, Doslov, [w:] Eva Curieová, Paní Curieová, Mlada Frontá Naše Vojsko Smena, Praha 1964, s. 311.

 

Madame Curie w trakcie pobytu w Czechosłowacji w 1925 roku, [za:] Madam Curie a Jáchymovve vzpomínkách literárních autorů, „Aquaviva”, R. 14, Nr 2, s. 9.
Z Pragi Madame Curie udała się w gościnę do Tomaša Masaryka i jego córki Alicji. Ewa Curie wspomina:

Prezydent Masaryk, który tak samo kocha wieś, jak ona, zaprasza ją do swego domu wśród pól Czechosłowacji.

[za:] Ewa Curie, Maria Curie, Wydawnictwo Jakuba Przeworskiego, Warszawa 1938, s. 388.

Dom wśród pól to oficjalna rezydencja Prezydentów Czechosłowacji — Zamek Lány — jedno z ulubionych miejsc pobytu Tomasza Masaryka.

 

Madame Curie w towarzystwie Jana Auera i Františka Běhouneka zwiedza kopalnię w Jachymowie, 15 czerwca 1925, [za:] Madam Curie a Jáchymovve vzpomínkách literárních autorů, „ Aquaviva”, R. 14, Nr 2, s. 9.
Następnie 16 czerwca Maria Skłodowska-Curie udała się wycieczkę na górę Klinowiec w Rudawach, a po obiedzie udała się do kopalni „Svornost” i „Saských šlechticů” w Jachymowie. Niestety po zjeździe 500 m w dół kopalni Uczona zasłabła i towarzyszący jej dyrektor zakładu Jan Auer podtrzymywał ją, dzięki czemu mogła kontynuować zwiedzanie. Dzień pełen wrażeń zakończyła uroczysta kolacja w miejscowym wytwornym hotelu Radium Palace.

 

Madame Curie w Jachymowie. W dalszej części filmu przyjazd i odjazd z Zamku Lány, czerwiec 1925, [za:] Archiv České Televize, https://fb.watch/53PwWfIHvX/

 

W księdze pamiątkowej uzdrowiska Jachymov zachowała się strona z ozdobnym nagłówkiem: „Dla uczczenia cennej wizyty Mme prof. M. Curie Sklodowskiej”, pod którym Uczona podpisała się „M. Skłodowska-Curie”.

Autograf Marii Skłodowskiej-Curie przechowywany w Muzeum Královská mincovna w Jáchymovie, 2014, fot. Jerzy Chałupski, [za:] https://zbierajmymonety.blogspot.com

Uczeń Marii Skłodowskiej-Curie, czeski fizyk František Běhounek wspomina:

Ciekawość naukowa i życiowa, zbieranie doświadczeń i wiedzy były znakiem rozpoznawczym Pani Curie przez całe jej życie. Pusta rozmowa szybko ją zmęczyła, ale mogła słuchać w nieskończoność, jeśli temat rozmowy był interesujący z naukowego, artystycznego czy społecznego punktu widzenia. Miałem okazję obserwować to podczas jej wizyty w Czechosłowacji w czerwcu 1925 roku, kiedy wracała z Warszawy z położenia kamienia węgielnego do Polskiego Instytutu Radiologicznego.

Zabudowania kopalni uranu w Jachymowie. Zdjęcie wykonano w 1925 roku; sygn.  MCP 483_03, Coll. ACJC ©Musée Curie

Jednego dnia zjedliśmy obiad w Jáchymovie, w hotelu Radium Palace. Mieliśmy [za sobą] spacer z Klínovca, o który poprosiła sama pani Curie. Prowadziła ożywioną rozmowę z czesko-amerykańskim wybitnym radiologiem Aloisem Kováříkiem, profesorem na Uniwersytecie Yale. Dołączył do nas po powrocie z Pragi, gdzie właśnie otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Karola. Myśleliśmy, że pani Curie poczuje się zmęczona i zaraz po obiedzie nas opuści. Ale jej sąsiad, profesor chirurgii Rudolf Jedlička, entuzjastyczny propagator radioterapii w naszym kraju, rozpoczął rozmowę na ten temat i do północy rozmawiali o tym. Nie można być w Jáchymovie i nie odwiedzić Karlowych Warów. Pojechaliśmy i my do Karlowych Warów, ale pani Curie nie interesowała się ani architekturą ani gorącym źródłem. Rano była bowiem w fabryce radu w Jáchymovie, gdzie odbyła długą rozmowę na ten temat ze starszym inżynierem, ale nie miała już czasu na jej dokończenie. Na jej prośbę ów inżynier towarzyszył nam do Karlowych Warów i zamiast zwiedzać światowe uzdrowisko, szliśmy we trójkę po alejkach i kontynuowaliśmy poranną rozmowę.

[za:] František Běhounek, Doslov, [w:] Eva Curieová, Paní Curieová, Mlada Frontá Naše Vojsko Smena, Praha 1964, s. 311.

 

Madame Curie pod hotelem Radium Palace w Jachymowie, po jej prawej stronie František Běhounek, [za:] František Běhounek, Portréty. Frédéric Joliot-Curie, Československá Společnost Pro Šíření Politických a Vědeckých Znalostí, Orbis, Praha 1965.

Ostatnim etapem wizyty w Czechosłowacji był wyjazd 18 czerwca do uzdrowiska Mariańskie Łaźnie po drodze do miejscowości Cheb, gdzie Uczona wsiadła do pociąg do Paryża.