W miniony czwartek gościliśmy w „Przystanku Historia” Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. W ramach cyklu Gawędy o Niepodległej spotkali się ze słuchaczami prof. dr hab. Jan Piskurewicz z UKSW w Warszawie wraz z opowieścią o Marii Skłodowska-Curie, Albercie Einsteinie i Lidze Narodów oraz dr hab. Tomasz Pospieszny z UAM w Poznaniu z prelekcją Maria Skłodowska-Curie. Dla ojczyzny i nauki.
Wykład dra hab. Tomasza Pospiesznego Urodziłam się w Warszawie… Historia największej polskiej Uczonej w Poznaniu, współorganizowany przez Piękniejszą Stronę Nauki, właśnie dobiega końca. Dziękujemy za zainteresowanie, liczne przybycie i ciekawą dyskusję. Wykład odbył się w ramach Małego Uniwersytetu Osiedlowego społeczności Osiedla Główna.
Za zdjęcia dziękujemy Panu Tomaszowi Skrzydło, który jest także autorem projektu dedykowanego plakatu.
Uczciliśmy dzisiaj pamięć o Marii Skłodowskiej-Curie składając Jej ulubione białe róże pod pomnikiem na Nowym Mieście w Warszawie. Uczona patrzy z niego na ukochaną Wisłę ze szczytu Skarpy.
Ta rzeka ma dla mnie powab, którego istoty nawet pojąć nie mogę.
Nie można bowiem mieć nadziei na skierowanie świata ku lepszym drogom, o ile się jednostek nie skieruje ku lepszemu. W tym celu każdy z nas powinien pracować nad udoskonaleniem się własnym, jednocześnie zdając sobie sprawę ze swej, osobistej odpowiedzialności za całokształt tego, co się dzieje w świecie, i z tego, że obowiązkiem bezpośrednim każdego z nas jest dopomagać tym, którym możemy się stać najbardziej użyteczni.
(Maria Skłodowska-Curie)
Dzisiaj przypada 151. rocznica urodzin Marii Skłodowskiej-Curie ( przyszła na świat 7 listopada 1867 roku w Warszawie).
Wielka, wybitna uczona, odkrywczyni dwóch pierwiastków radioaktywnych – polonu i radu, laureatka Nagrody Nobla z fizyki w 1903 roku i chemii w 1911 roku. Społeczniczka, patriotka, kobieta niewątpliwie wyjątkowa. Jednakże Uczona nie tylko na polu naukowym była pionierką. Kto pamięta, że Maria Skłodowska-Curie:
jest pierwszą kobietą, która odkryła pierwiastki promieniotwórcze;
wprowadziła do nauki pojęcie promieniotwórczość, chociaż tego zjawiska nie odkryła, ale dogłębnie przebadała;
jako pierwsza kobieta otrzymała Nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku;
jako pierwsza kobieta otrzymała Nagrodę Nobla z chemii w 1911 roku;
jest jedynym człowiekiem, który otrzymał dwie Nagrody Nobla z dwóch różnych dyscyplin naukowych;
jako pierwsza przewidziała, że atom może być podzielny;
nie opatentowała procedury analitycznej prowadzącej do odkrycia polonu i radu, twierdząc, że pierwiastki należą do wszystkich ludzi;
biorąc ślub z Piotrem Curie nie wymienili obrączek, a podczas ceremonii była ubrana w czarną skromną sukienkę;
w podróż poślubną pojechała wraz z mężem na rowerach;
nie lubiła firanek, ciężkich mebli czy dywanów;
za pieniądze z pierwszej nagrody Nobla urządziła w domu łazienkę;
wraz z mężem i przyjaciółmi uczestniczyła w seansach spirytualistycznych;
biegle władała językiem polskim, francuskim, angielskim, niemieckim, rosyjskim, uczyła się też greki i łaciny;
uwielbiała taniec i sport – pływała, jeździła na nartach i łyżwach, w młodości jeździła konno;
będąc studentką uczestniczyła w przedstawieniach studenckich odgrywając rolę Polski kruszącej kajdany;
miała doskonałą pamięć – uczestnicząc w kursach Uniwersytetu Latającego nie robiła notatek podczas wykładów – odtwarzała je z pamięci po powrocie do domu;
miała sporą wiedzę z dziedziny botaniki – kochała kwiaty;
w 1899 roku jako pierwsza kobieta weszła na Rysy;
przyjaźniła się z Ignacym Paderewskim i Stanisławem Wojciechowskim;
była pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie;
studenci nazywali ją babcią Curie;
do końca życia liczyła tylko po polsku;
uwielbiała pracować siedząc na podłodze wśród rozłożonych papierów – twierdziła, że biurko jest za małe;
aktywnie działała w Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej przy Lidze Narodów;
zrobiła jako jedna z pierwszych kobiet we Francji prawo jazdy na samochody ciężarowe i podczas pierwszej wojny światowej wsiadała za kierownicę aut – ambulansów, aby nieść pomóc rannym żołnierzom;
wspólnie z Albertem Einsteinem wędrowała po Alpach;
od 1911 roku jako jedyna kobieta uczestniczyła w konferencjach Solvaya do czasu, aż w 1933 roku dołączyła do niej córka Irena Joliot-Curie i austriaczka fizyczka Lise Meitner;
jest pierwszą nie Francuzką spoczywającą w paryskim Panteonie w uznaniu jej zasług dla Francji;
z zagranicznych podróży przywoziła pamiątki i prezenty w postaci znalezionych kawałków korzeni drzew, muszelek, koralików;
jej imieniem nazwano pierwiastek chemiczny kiur, kratery na Księżycu i Marsie i górę na Spitsbergenie;
na jej cześć nazwano trzy minerały – kiuryt, skłodowskit i kuproskłodowskit;
jej imieniem nazwano różę;
była nazywana czarodziejką o szarych oczach…
Niech pamięć o tej jedynej, niepowtarzalnej kobiecie będzie ciągle żywa.
Projekt Piękniejsza Strona Nauki rozpoczął się od cyklu wykładów humanizujących zatytułowanych Piękniejsza strona nauki – rola kobiet w tworzeniu chemii i fizyki, stworzonego dla studentów Wydziału Chemii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu przez Tomasza Pospiesznego. Wcześniej – pod szyldem Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie – Ewelina Wajs organizowała szereg wykładów popularnonaukowych i spotkań autorskich poświęconych Trzem Damom Atomu: Marii Skłodowskiej-Curie, Lise Meitner i Irenie Joliot-Curie, a także Trzem Paniom Curie.
Wybitnych kobiet w historii nauk chemicznych i fizycznych jest o wiele więcej, dlatego by mówić o kobietach w naukach ścisłych dla szerszego odbiorcy powołaliśmy do życia Piękniejszą Stronę Nauki.
Ewelina Wajs-Baryła, magister historii i archiwistyki oraz socjologii reklamy i komunikacji społecznej Uniwersytetu Śląskiego, jest członkiem i byłym kierownikiem biura Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie. W 2017 roku nagrodzona medalem 100-lecia odkrycia radu. Autorka artykułów o Bronisławie Dłuskiej i Wacławie Sieroszewskim. Jest współscenarzystką wystaw Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie m.in. 120-lecie Polskiego Towarzystwa Historycznego (2006), 100-lecie Towarzystwa Miłośników Historii (2006), Polscy badacze Syberii (2008). Organizuje spotkania autorskie i wykłady z cyklu Piękniejsza Strona Nauki. Jest także autorką projektów graficznych do wystaw, m.in. Polscy badacze Syberii (2008 i 2017), Historia Instytutu Radowego w Warszawie (2015), Odkrywcy (2018) i Znani nieznani. Polacy światu (2018), logotypów rocznicowych Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie (2017 i 2018) oraz grafik i plakatów dla Piękniejszej Strony Nauki.
Tomasz Pospieszny, doktor habilitowany nauk chemicznych, poznaniak i bibliofil. Na co dzień pracuje na Wydziale Chemii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Fascynat historii nauk przyrodniczych. Podziwia życie, pracę i wkład kobiet w tworzenie nauki. W 2011 roku pomysłodawca i animator cyklu wykładów, pokazów chemicznych, wystawy oraz zbioru esejów Życie i dzieło Marii Skłodowskiej-Curie. Kobiety w nauce (UAM, Poznań, 2011). Współorganizator wieczoru artystycznego Maria Skłodowska-Curie i Czesław Miłosz. Podróżni świata i ich prywatne ojczyzny (UAM, Poznań, 2011). Jest autorem licznych wykładów, artykułów i biografii Marii Skłodowskiej-Curie Nieskalana sławą. Życie i dzieło Marii Skłodowskiej-Curie (Novae Res, 2015), Lise Meitner Zapomniany geniusz. Lise Meitner pierwsza dama fizyki jądrowej (Novae Res, 2016) oraz Ireny Joliot-Curie Radowa księżniczka. Historia Ireny Joliot-Curie (Novae Res 2017). W 2017 roku uhonorowany medalem 100-lecia odkrycia radu, przyznawanym instytucjom i osobom szczególnie zasłużonym w promowaniu dzieła Marii Skłodowskiej-Curie. W roku 2018 stworzył autorski cykl wykładów akademickich Piękniejsza strona nauki – rola kobiet w tworzeniu chemii i fizyki.