W dniu 11 grudnia na zaproszenie PAN Archiwum w Warszawie wzięliśmy czynny udział w konferencji „Warszawskie oblicza niepodległości”. Dr hab. Tomasz Pospieszny wygłosił wykład „Maria Skłodowska-Curie: Wielka Uczona — Wielka Patriotka”. Mgr Ewelina Wajs-Baryła wystąpiła z wykładem „Bronisława Dłuska — twórczyni Instytutu Radowego w Warszawie”.
Konferencja odbyła się (ku naszemu wielkiemu zadowoleniu) w sali im. Marii Skłodowskiej-Curie w warszawskim Pałacu Staszica.
Uprzejmie dziękujemy Pani Dyrektor Hannie Krajewskiej za zaproszenie.
Zdjęcie Marii i Piotra zrobione w Sztokholmie w 1905 roku [za:] Karin Blanc, Pierre Curie: Correspondances, Jean Pierre Adlof, Paryż 2009.Szanowni Państwo,
internet bombarduje nas od rana wiadomością, że dzisiaj przypada 115. rocznica odebrania przez Marię i Piotra Curie Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Pragniemy sprostować tę błędną informację! 10 grudnia 1903 roku Nagrodę Nobla odebrał w Sztokholmie Henri Becquerel, współlaureat małżonków Curie. Natomiast Maria i Piotr do Sztokholmu udali się dwa lata później i odebrali osobiście Nagrodę Nobla dopiero 6 czerwca 1905 roku.
Kulisy otrzymania przez Marię Skłodowską-Curie pierwszej Nagrody Nobla badała m.in. Karin Blanc. Wyniki swoich badań opublikowała w książce „Marie Curie et le Nobel” wydanej w Uppsali w 2000 roku. Zdjęcie Marii i Piotra zrobione w Sztokholmie w 1905 roku zaczerpnęliśmy z książki „Pierre Curie: Correspondances” tej samej autorki. O kulisach przyznania Nagrody Uczonej przeczytacie Państwo także w książce „Nieskalana sławą. Życie i dzieło Marii Skłodowskiej-Curie” na stronach 152-161.
Z poważaniem,
Tomasz Pospieszny
Ewelina Wajs-Baryła
Jeśli kochasz naukę, wszystko, czego naprawdę pragniesz, to kontynuowanie pracy. Nagroda Nobla wzbudza emocje, ale nie zmienia niczego.
(Maria Goeppert-Mayer)
Maria Goeppert-Mayer urodziła się 28 czerwca 1906 roku w Katowicach, gdzie spędziła pierwsze cztery lata życia;
pochodziła z niezwykle znanej i zasłużonej dla Śląska rodziny profesorskiej:
ojciec – Friedrich Göppert był lekarzem i profesorem pediatrii, przyczynił się do zwalczenia epidemii zapalenia opon mózgowych;
dziadek – Heinrich Robert Göppert był profesorem prawa;
pradziadek – Johann Heinrich Robert Göppert był profesorem botaniki, twórcą Muzeum Botanicznego we Wrocławiu.
ze strony rodziny ojca Maria była siódmą generacją profesorów uniwersyteckich;
zmieniła pisownię nazwiska na angielską, kiedy przeniosła się do Stanów Zjednoczonych;
słynęła z urody. Uważano ją za najpiękniejszą kobietę w Getyndze. Victor Weisskopf wspominał, że kochali się w niej wszyscy, a ona była wielką flirciarą i każdego umiała sobie owinąć wokół palca. Sama Maria mówiła: Nie byłam wcale piękna. Getynga była klasycznym europejskim miastem uniwersyteckim, w którym córki profesorskie były na szczytach towarzyskich, były też straszliwie rozpieszczane i popularne.
do końca życia ceniła i przyjaźniła się ze swoim mistrzem i mentorem Maxem Bornem;
praca doktorska, którą obroniła w 1930 roku zawierała tezy, które znalazły potwierdzenie praktyczne dopiero w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku przy pomocy nowo odkrytych wówczas laserów;
była niezwykle uzdolniona matematycznie – Enrico Fermi i Edward Teller byli pod ogromnym wrażeniem jej zdolności – jednak jako dziedzinę studiów wybrała fizykę;
mężem Marii był Joe Meyer amerykański chemik, który nieustannie wspierał ją w pracy. Kiedy Maria wątpiła w realizacją swojego doktoratu Joe powiedział: Gosposie w Stanach Zjednoczonych są niezwykle drogie, ale obiecuję je wynająć… jeśli tylko pozostaniesz nadal fizykiem!
była niezwykle oddana pracy naukowej. Jej córka Marie-Anne powiedziała kiedyś Dwóch naukowców w rodzinie to o półtora za dużo.
pracowała bez wynagrodzenia na Johns Hopkins University (1931–1939), Columbia University (1939–1946);
w czasie drugiej wojny światowej brała udział w pracy nad bombą atomową w ramach Projektu Manhattan;
od 1946 była profesorem w Institute of Nuclear Studies przy University of Chicago, gdzie pracowała m. in. z Enrico Fermim, Edward Tellerem i Haroldem Ureyem;
pracę, która przyniosła jej Nagrodę Nobla, wykonała, gdy pracowała na część etatu w Argonne National Laboratory w okresie pobytu w Chicago. Od 1960 była profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego w La Jolla, San Diego;
jest drugą kobietą uhonorowaną Nagrodą Nobla z fizyki (1963 rok), a pierwszą, która otrzymała to wyróżnienie za prace teoretyczne;
Nagrodę Nobla otrzymała sześćdziesiąt lat po Marii Skłodowskiej-Curie;
po otrzymaniu Nagrody Nobla powiedziała: Ku mojemu zaskoczeniu zdobycie nagrody nie było aż tak ekscytujące, jak wykonanie samej pracy. To była fajna zabawa, widząc, jak to działa. […] Jeśli kochasz naukę, wszystko, czego naprawdę pragniesz, to kontynuowanie pracy. Nagroda Nobla wzbudza emocje, ale nie zmienia niczego;
paliła ogromne ilości papierosów. Często podczas wykładów myliła się i próbowała pisać na tablicy papierosem, a zaciągnąć się kredą;
podczas drugiej wojny światowej pomagała kolegom z Niemiec. Jedna z emigrantek mieszkała w jej domu przez dwa lata;
Po dojściu Hitlera do władzy pisała do Borna: Jestem Niemką, która nie chciała uwierzyć, że ludzie, których znałam i lubiłam, mogli się tak zmienić nawet za czasów nazistów;
w 1951 roku poznała Johannesa Hansa Daniela Jensean, który niezależnie od niej doszedł do podobnych wniosków związanych z powłokowym modelem jądra atomowego. Uczeni niemal natychmiast się zaprzyjaźnili. Biograf uczonej Joseph Ferry twierdzi, że Maria znalazła w Jensenie brata, którego nigdy nie miała. Podczas gdy Joe mógł być twardy i arogancki, Jensen był łagodny i przyjazny. Maria i Jensen dzielili miłość do muzyki, podczas gdy Joe był na nią nieczuły. Znaleźli także szczególne znaczenie w tym, że obchodzili wspólnie urodziny i potrzebowali okularów. Czasami żartowali, że są bliźniętami, które zostały rozdzielone w chwili urodzenia. Jensen nawet podpisał swoje listy do Marii „z miłością, Twój brat bliźniakˮ;
Wolfgang Pauli nazywał ją Cebulową Madonną;
jest współautorką dwóch niezwykle ważnych książek Statistical Mechanics (John Wiley and Sons, New York, 1940) wraz z mężem Josephem E. Mayerem oraz Elementary Theory of Nuclear Shell Structure (John Wiley and Sons, London, 1955) wraz z J. H. D. Jensenem;
w październiku 1959 roku Maria przeszła wylew krwi do mózgu, w wyniku czego doznała paraliżu lewej części ciała. Miała problemy z mówieniem i poruszaniem ręka. Straciła też słuch w lewym uchu. Nie zrezygnowała jednak z palenia papierosów;
w październiku 1967 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Marii Skłodowskiej-Curie uczona przyjechała do Polski. Zapytana przez sekretarza naukowego PAN profesora Henryka Jabłońskiego, czy ma jakieś szczególne życzenia, odparła bez namysłu: Chcę odwiedzić Katowice. Niestety miasta nie miała okazji zobaczyć;
jej koncepcja powłokowego modelu jądra atomowego oparta jest na tzw. liczbach magicznych. Uczona zauważyła, że niektóre pierwiastki chemiczne np. hel, tlen, wapń czy cyna są szczególnie trwałe. Zorientowała się, że one mają określone liczby protonów lub neutronów (2, 8, 20, 28, 50, 82, 126, a dla samych neutronów także 184. Dla protonów magiczna może być liczba 114, 120, 126);
swoje spostrzeżenie opisała w następujący sposób: Wyobraź sobie salę pełną tańczących walca. Tancerze przesuwają się dookoła tej sali w koncentrycznych kołach. Dalej pomyśl, że w każdym kole możesz zmieścić dwa razy więcej tancerzy jeśli jedna para wiruje w kierunku ruchu wskazówek zegara, a druga w przeciwnym. A potem dodatkowa wariacja: pomyśl, że ci tancerze wirują w porywach, jak mistrzowie. Niektóre z tych par, które wirują w kierunku wskazówek zegara robią porywy w tym samym kierunku. Porywy pozostałych par są w kierunku przeciwnym. Tak samo z parami wirującymi w kierunku przeciwnym do kierunku wskazówek zegara – niektóre wykonują zrywy w tym samym kierunku, inne w przeciwnym;
słynęła z urządzania niezwykle wystawnych przyjęć bożonarodzeniowych;
prawie przez całe życie była dyskryminowana ze względu na płeć. Uważano, że jest zbyt ładna by być mądrą;
uczona zmarła w 1972 roku na rozległy zawał serca;
w Katowicach znajduje się mural poświęcony jej pamięci zatytułowany –Tańcząca z atomami.
Maria Goeppert-Mayer i król Szwecji Gustaw Adolf w trakcie ceremonii wręczenia Nagrody Nobla, Sztokholm 1963, Archiwum Instytutu Smithsonian, sygn. SIA2008-1866
W piątek 7 grudnia na zaproszenie Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, w Filii Nr 8, odbył się wykład dra hab. Tomasza Pospiesznego zatytułowany Maria Skłodowska-Curie. Historia największej polskiej uczonej.
Serdecznie dziękujemy Bibliotece Raczyńskich za zorganizowanie wykładu.
Bronisława Dłuska, 1890, Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Medycyna moja idzie daleko lepiej, niż się spodziewałam, ze względu na obcy język i uprzedzenia do kobiet. Mam zajęcie użyteczne, które mi we wszelkich warunkach będzie uprzyjemniać życie. Przyjemnie pomyśleć, że się coś na świecie będzie robić, zamiast odpoczywać z założonemi rękami.
(Bronisława Dłuska)
Bronisława ze Skłodowskich Dłuska to starsza siostra Marii Skłodowskiej-Curie. Była urodzoną organizatorką i w życiu i w pracy. Działała w niezliczonej ilości stowarzyszeń i komitetów. Mawiano , że drzemie w niej energia atomowa. Przez większość życia pozostawała w cieniu genialnej siostry i swojego męża, co wcale jej nie przeszkadzało.
jako pierwsza z sióstr pojechała na studia do Paryża i ukończyła tam medycynę;
była pierwszą kobietą–ginekologiem na ziemiach polskich i jedną z pierwszych we Francji;
po śmierci matki w 1878 roku – jako trzynastolatka stała się najstarszą kobietą w domu – z wielkim powodzeniem zajęła się domem, ojcem, młodszym rodzeństwem, a także stancją, którą Skłodowscy prowadzili w swoim mieszkaniu;
była nie tylko siostrą ale i najbliższą przyjaciółką Marii Skłodowskiej-Curie;
wraz z mężem Kazimierzem Dłuskim prowadziła nieformalny emigracyjny Salon Polski w Paryżu, gdzie bywali późniejsi sławni politycy Ignacy Jan Paderewski, Henryk Sienkiewicz, Władysław Mickiewicz, Wacław Sieroszewski, Stanisław Wojciechowski, Władysław Grabski i inni;
jej pierwsze dziecko – córkę Helenę – trzymał do chrztu Ignacy Paderewski;
dla odróżnienia od matki Bronisławy nazywano ją w dzieciństwie Brońcią lub Bronią i tak do końca życia była nazywana przez rodzeństwo;
Rafał Malczewski mówił o Niej: Pani Bronisława to potęga, prototyp Ataturka;
swój doktorat poświęciła nowatorsko zagadnieniom karmienia piersią;
prowadziła własny, samodzielny gabinet ginekologiczny w Paryżu w latach 1894-1898;
w 1898 roku mimo ogromnego sukcesu odniesionego we Francji wróciła wraz z mężem i dziećmi na ziemie polskie;
od podstaw zbudowała z mężem Kazimierzem Dłuskim najnowocześniejsze Sanatoryum dla chorych piersiowych w Zakopanem;
w 1902 roku nostryfikowała w Krakowie dyplom lekarski i odtąd miała prawo do tytułu: doktor wszech nauk lekarskich;
oprócz praktykowania medycyny zarządzała i administrowała całym majątkiem i gospodarstwem sanatorium;
obok sanatorium wybudowała willę według projektu Stanisława Witkiewicza, gdzie stałymi bywalcami byli Ignacy Paderewski i Henryk Sienkiewicz;
na terenie sanatorium przechowywana była część pieniędzy i dokumentów z napadu pod Bezdanami;
w 1916 roku w willi Dłuskich w Zakopanem incognito gościł przez dwa tygodnie Józef Piłsudski;
dzięki staraniom i zabiegom Bronisławy w 1913 roku rozpoczęto budowę murowanego gmachu Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem;
dwukrotnie gościła latem w Zakopanem Marię Skłodowską-Curie: w 1899 wraz z mężem Piotrem Curie i w 1911 roku z córkami Ireną i Ewą;
była zawsze modnie i wytwornie ubrana oraz uczesana – przykładała do tego dużą wagę;
od dzieciństwa miała słabe oczy, w późniejszym wieku ledwie widziała;
w 1903 roku zmarł w Zakopanem na zapalenie opon mózgowych jej 5-letni synek Ziezio;
w 1911 roku towarzyszyła w Sztokholmie Marii Skłodowskiej-Curie przy odbieraniu Nagrody Nobla z chemii;
do stworzenia wnętrz sanatoryjnych zatrudniła najlepszych artystów epoki: Jana Rembowskiego, Jana Frycza, Zofię Stryjeńską i Wojciecha Brzegę;
kolekcjonowała sztukę ludową, w swojej willi miała między innymi Izbę Łowicką;
jej córka Helena była jedną z pierwszych polskich taterniczek aż do wypadku w górach 13 października 1909 roku;
w latach 1918–1919 jej mąż Kazimierz Dłuski był przewodniczącym delegacji polskiej na konferencji w Wersalu;
od 1919 roku mieszkała w Aninie, gdzie kupili z mężem majątek zwany Kaczą Kałużą — późniejszy ośrodek Helenów – do końca życia zachowała na terenie posiadłości mały domek dla siebie;
wraz z mężem zorganizowała w Otwocku prewentorium przeciwgruźlicze;
21 października 1921 roku jej córka Helena Dłuska popełniła samobójstwo w Chicago;
działała wraz z Aleksandrą Piłsudską i swoją siostrą Heleną Skłodowską-Szalay w komitecie „Osiedle” – wspólnie zbudowały ośrodek kolonijny Olin w Otwocku;
od 1923 roku działała aktywnie wraz z rodzeństwem w Komitecie Daru Narodowego dla Marii Skłodowskiej-Curie – była jego główną siłą napędową;
7 czerwca 1925 w towarzystwie Marii Skłodowskiej-Curie uczestniczyła we wmurowaniu kamienia węgielnego pod budowę Instytutu Radowego w Warszawie przy ulicy Wawelskiej;
nie ustawała do końca życia w zdobywaniu pieniędzy na ukończenie budowy Instytutu Radowego;
sama doglądała wszystkich szczegółów budowy Instytutu, pilnowała majstrów i robót wykończeniowych, była pośredniczką między Warszawą a Paryżem;
w 1930 roku, po śmierci męża Kazimierza Dłuskiego, zamieszkała w mieszkaniu na parterze Instytutu;
7 czerwca 1932 roku podczas uroczystego otwarcia Instytutu posadziła jedno z pamiątkowych drzewo w ogrodzie przy ulicy Wawelskiej 15;
po śmierci Marii Skłodowskiej-Curie w 1934 roku gromadziła w Instytucie Radowym pamiątki po sławnej siostrze, które spłonęły w Powstaniu Warszawskim;
użyczyła swojego mieszkania przy ulicy Żurawiej 35 w Warszawie na zebrania Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem;
odznaczono ją dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1930 i 1933), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1937) oraz Medalem Niepodległości (1938);
zmarła po ciężkiej chorobie 15 kwietnia 1939 roku w Warszawie i została pochowana w rodzinnym grobowcu Skłodowskich na Powązkach.
Bronisława Dłuska, b.d., [za:] „Zakopane”, R. 12, 1939, Nr 10 z 15 maja 1939, s. 1.
Wstęp Bożeny Kubiak do historii, która połączyła CopernicusHigh z Piękniejszą Stroną Nauki.Wykład Tomka Pospiesznego o dwóch Mariach – Madonnach: Radowej i Cebulowej.
Mieliśmy dzisiaj zaszczyt uczestniczyć w wydarzeniu geocachingowym „Ich Marie”. To zupełnie nowe doświadczenie, w które zaangażowała nas Bożena Kubiak – CopernicusHigh. Zaczęliśmy wykładem o dwóch Madonnach: Radowej i Cebulowej, a skończyliśmy oglądaniem autorskiego egzemplarza książki Marii Goeppert-Mayer z jej odręcznymi notatkami. Bardzo serdecznie dziękujemy za zaproszenie i liczymy na powtórkę już wkrótce.
Weekend spędziliśmy na stoisku Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie na Narodowej Wystawie Rolniczej w Poznaniu. W zorganizowanym laboratorium Marii Skłodowskiej-Curie pokazywaliśmy proste doświadczenia chemiczne, które zjawiskowo wykonała mgr Marta Pakiet — doktorantka Pracowni Chemii Mikrobiocydów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Mali i duzi widzowie naszych pokazów mogli zobaczyć m.in. jak powstaje „sztuczna krew” na potrzeby filmowe albo jak efektowny jest ciekły azot. W rolę Marii Skłodowskiej-Curie brawurowo wcieliła się Pani Aleksandra Szymańska, a suknię uszył Pan Daniel Kamiński — oboje z warszawskiej Centralnej Biblioteki Rolniczej.
Maria Skłodowska-Curie w oficynie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście 66, pod opieką swojego kuzyna Jerzego Boguskiego stawiała pierwsze kroki w laboratorium chemicznym i fizycznym. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego (CBR).
Serdecznie dziękujemy zespołowi Centralnej Biblioteki Rolniczej za zaproszenie i owocną współpracę!
Eksperymenty z ciekłym azotem w wykonaniu Marty Pakiet.
Nasi widzowie. Zwłaszcza Ci najmniejsi angażowali się do pomocy przy eksperymentach.
Od lewej: Marta Pakiet, Ewelina Wajs-Baryła, Aleksandra Szymańska i Tomasz Pospieszny.
Gdyby żyła, obchodziłaby dzisiaj 142 urodziny. Matematyczka i fizyczka. Uczona, której sylwetkę warto poznać.
Tatiana Aleksiejewna Afanasjewa-Ehrenfest przyszła na świat 19 listopada 1876 roku w Kijowie. Jej ojcem był główny inżynier Cesarskich Kolei Alexander Afanasjew. Zmarł on kiedy Tatiana była jeszcze mała, dlatego przeprowadziła się do Petersburga, aby zamieszkać z ciotką Sonią i wujkiem Piotrem Afanasjewami. Tam też rozpoczęła naukę w żeńskim kolegium pedagogicznym. W roku 1902 przeniosła się na Uniwersytet w Getyndze, gdzie kontynuowała naukę pod kierunkiem dwóch wybitnych matematyków epoki: Felixa Kleina i Davida Hilberta.
Tatiana i Paul wkrótce po ślubie, 1904, [za:] J. Klein, Paul Ehrenfest. The Making of a Theoretical Physicist, Amsterdam, 1970.W Getyndze na wykładach Hilberta Tatiana poznała Paula Ehrenfesta (1880–1933), który przeniósł się do Getyngi w 1901 roku. Był on genialnym, niezwykle wrażliwym uczonym. Studia chemiczne rozpoczął na politechnice w Wiedniu. Jednocześnie studiował u Ludwiga Boltzmanna termodynamikę i kinetyczną teorię gazów na Uniwersytecie Wiedeńskim. To właśnie dzięki tym wykładom Ehrenfest zainteresował się fizyką teoretyczną, która zdeterminowała jego późniejsze zainteresowania naukowe. Ehrenfest zauroczył się młodą, zdolną kobietą od pierwszego wejrzenia. Kiedy dowiedział się, że Tatiana nie może uczęszczać na spotkanie klubu matematyki tylko dlatego, że jest kobietą po wielu sporach doprowadził do zmiany reguł zabraniających kobietom prawa uczestnictwa w klubie. Ich przyjaźń szybko przerodziła się w miłość. W 1097 roku postanowili się pobrać. Jednakże na przeszkodzie stało wyznanie obojga – on była wyznania prawosławnego, a on żydowskiego. Ponieważ prawo rosyjskie zabraniało małżeństwa pomiędzy ludźmi różnych wyznań uczeni postanowili oficjalnie zrzec się swoich religii. 21 grudnia 1904 roku zawarli związek małżeński. Małżeństwo było niezwykle udane i harmonijne. Mieli wspólnie czworo dzieci: córkę Tatianę (1905–1984), która została matematyczką, Galinę (1910–1979) uznaną w świecie autorkę i ilustratorkę książek dla dzieci, syna Paula juniora (1915–1939), który został fizykiem. W wieku czterdziestu dwóch lat Tatiana urodziła syna Wasyla (1918–1933), który miał zespół Downa, dlatego też był otoczony szczególną opieką i troską całej rodziny.
Tatiana z córką Galinką przed domem w Leiden, 1916, fot. Erven Ehrenfest [za:] https://www.gewina-studium.nl/articles/10128/print/We wrześniu 1906 roku Ehrenfestowie wrócili do Getyngi, a rok później przeprowadzili się do Petersburga. W 1912 roku Ehrenfest wyruszył z wykładami po uniwersytetach niemieckojęzycznych. Wykładał miedzy innymi w Berlinie, Lipsku, Monachium, Zurychu i Wiedniu. Podczas pobytu w Pradze zaprzyjaźnił się z Einsteinem. Podróż ta zmieniła życie rodziny uczonych, bowiem w wyniku otrzymania propozycji od Hendrika Antoona Lorentza Paul i Tatiana wraz z dziećmi przenieśli się na Uniwersytet w Lejdzie.
Tatiana i Paul ściśle współpracowali. Szczególnie interesowała ich mechanika statystyczna. W 1911 roku opublikowali wspólnie artykuł w Niemieckiej Encyklopedii Nauk Matematycznych. Tatiana publikowała także samodzielnie z zakresu prawdopodobieństwa, entropi, a także sposobów nauczania geometrii dzieci.
W 1931 roku Paul nawiązał romans z Nelly Posthumus Meyjes (1888–1971). Tatiana wiedziała o tym związku. Latem 1932 roku złożyła wniosek o rozwód. Jednak w wyniku próśb Paula wycofała wniosek w momencie, w którym postępowanie rozwodowe było już w pełni. Jej jedynym warunkiem było, aby Paul zakończył relację z Nelly. Uczony zgodził się, ale wraz z upływem miesięcy i pogarszaniem się jego depresji coraz trudniej było mu pozostać przy tym przedsięwzięciu. W końcu się poddał i w lipcu 1933 roku wystąpił o rozwód. Wynikiem depresji uczonego była tragedia – 25 września 1933 roku strzelił w głowę Wasyla, a następnie w swoją. Uczony poniósł śmierć na miejscu, Wasyl umarł po kilku godzinach. Tatiana przeżyła dramatycznie stratę syna i męża. W 1939 roku dotknęła uczoną kolejna tragedia – jej najstarszy syn Paul został zabity przez lawinę podczas jazdy na nartach w Alpach francuskich. Mimo dramatycznych przeżyć Tatiana pozostała pogodną i kochającą życie kobietą. Cieszyły ją sukcesy córki Tatiany, która poszła w jej ślady i została znaną matematyczką.
Tatiana Ehrenfest zmarła w wieki osiemdziesięciu ośmiu lat.
Bibliografia:
P. Huijnen, A. J. Kox, Paul Ehrenfest’s Rough Road to Leiden: A Physicist’s Search for a Position, 1904–1912, Physics in Perspective, 2007, nr 9, ss. 186–211
J. Klein, Paul Ehrenfest. The Making of a Theoretical Physicist, North-Holland Amsterdam, Elsevier Science Publishers B.V., 1970.
Wybraliśmy pięć najbardziej wartościowych książek poświęconych sylwetce Lise Meitner, które chcemy Wam polecić wraz z krótkimi opisami i naszą – subiektywną – oceną.
Zapraszamy do lektury!
Ruth Lewin Sime, Lise Meitner. A Life inPhysics, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, California, 1996.
Pierwsza i najlepsza jak dotąd biografia uczonej. Doskonale udokumentowana, niezwykle obszerna stanowi materiał wyjściowy dla każdego biografa uczonej. Profesor Sime poświęciła wiele uwagi i czasu analizując życie prywatne, zawodowe oraz postawy innych uczonych wpływających na życie uczonej. Doskonale zebrana bibliografia (5/5).
Patricia Rife, LiseMeitner and the Dawn of the Nuclear Age, Birkhäuser, Boston, 1999.
Biografia w dużej mierze bazująca na pracy prof. Sime. Zawiera kilka nowych wątków jednak zarówno językowo jak i historycznie ustępuje książce Sime (4/5).
Tomasz Pospieszny, Zapomniany geniusz. Lise Meitner – pierwsza dama fizyki jądrowej, Novae Res, Gdynia 2016.
Pierwsza biografia uczonej w języku polskim. Oparta na bogatym materiale źródłowym jest niewątpliwie godna uwagi i pozwala rodzimemu czytelnikowi poznać losy tej niezwykłej kobiety (5/5).
David Rennert, Tanja Traxler, Lise Meitner, Pionierin des Atomzeitalters, Residenz Verlag, Salzburg–Wien, 2018.
Najnowsza biografia uczonej. Zawiera doskonały opis historii nominacji Lise Meitner do Nagrody Nobla. Książka niewątpliwie warta przeczytania (5/5).
Tom Weston, Fission, tom weston media, USA, 2001.
Jest to pierwsza powieść opowiadająca o życiu Lise Meitner i historii odkrycia rozszczepienia jądra atomowego. Zawiera przejmujące dialogi, które mogły mieć miejsce w rzeczywistości. Napisana jasnym i lekkim językiem. Warto przeczytać (5/5).
Lise Meitner ze studentkami na schodach budynku Wydziału Chemii Bryn Mawr College, kwiecień 1959, ze zbiorów Bryn Mawr College
Serdecznie zapraszamy do przeczytania artykułu dra hab. Tomasza Pospiesznego poświęconego arcyciekawemu życiu Lise Meitner. Artykuł ukazał się na portalu AustriaArt.pl – platformie promującej szeroko pojętą kulturę austriacką. Treść artykułu znajdziecie TUTAJ.
