Życie w cieniu – artykuł na portalu Austria Art

 

Lise Meitner ze studentkami na schodach budynku Wydziału Chemii Bryn Mawr College, kwiecień 1959, ze zbiorów Bryn Mawr College

Serdecznie zapraszamy do przeczytania artykułu dra hab. Tomasza Pospiesznego poświęconego arcyciekawemu życiu Lise Meitner. Artykuł ukazał się na portalu AustriaArt.pl – platformie promującej szeroko pojętą kulturę austriacką. Treść artykułu znajdziecie TUTAJ.

140. rocznica urodzin Lise Meitner

Lise Meitner w laboratorium, b.d., Archiv der Max-Planc-Gesellschaft, Berlin

 

Wierzę, że wszyscy młodzi ludzie zastanawiają się, jak ułożyć sobie życie; Gdy ja się zastanawiałam, zawsze dochodziłam do wniosku, że życie nie musi być łatwe, byle tylko nie było puste. I to życzenie zostało spełnione.

(Lise Meitner)

 

Lise Meitner urodziła się równo 140 lat temu. Jest drugą po Marii Skłodowskiej-Curie kobietą, która w fizyce i chemii jądrowej osiągnęła status międzynarodowego specjalisty. Niestety pozostaje znana jedynie wąskiemu gronu historyków nauki. Urodziła się 17 listopada 1878 roku (według rejestru urodzeń żydowskiej społeczności Wiednia), natomiast po przejściu na protestantyzm w 1908 roku uczona obchodziła urodziny 7 listopada. Była niezwykle skromną, a jednocześnie genialną kobietą. W jej życiu wydarzyło się kilka niezwykłych rzeczy:

  • była drugą kobietą na Uniwersytecie Wiedeńskim z tytułem doktora fizyki;
  • była drugą kobietą, która odkryła promieniotwórczy pierwiastek – protaktyn;
  • poszukując protaktynu w pechblendzie mówiła o nim Abrakadabra;
  • Stefan Meyer uważał, że odkryty przez nią pierwiastek powinien nazywać się Lisonium, Lisottonium lub Lisotto – od imienia uczonej;
  • odkryła odrzut jądra atomowego;
  • wspólnie z Hahnem odkryła kilka naturalnych izotopów promieniotwórczych;
  • badała właściwości fizyczne substancji promieniotwórczych;
  • była specjalistką w badaniu promieniowania beta – wyznaczyła między innymi rozkład energii promieniowania beta, porównała promieniowanie beta i gamma;
  • odkryła zjawisko Augera;
  • jako pierwsza prawidłowo zinterpretowała rozszczepienie jądra atomowego, obliczyła energię wyzwalaną w tym procesie oraz przewidziała łańcuchową reakcję jądrową;
  • Albert Einstein mawiał o niej, że jest naszą Madame Curie i to bardziej utalentowaną niż Madame Curie;
  • James Chadwick uważał, że mogłaby odkryć neutron;
  • była zwolenniczką istnienia neutrina elektronowego;
  • do berlińskiego laboratorium położonego w piwnicach Instytutu Chemii, mogła wchodzić tylko tylnym wejściem, nie wolno jej było nawet korzystać z toalety;
  • była czterdzieści osiem razy nominowana do Nagrody Nobla lecz nigdy jej nie otrzymała;
  • podczas pierwszej wojny światowej pracowała jako pielęgniarka i pomoc radiologiczna w polowych szpitalach wojskowych;
  • była pierwszą kobietą profesorem w Berlinie;
  • w 1946 roku została Kobietą Roku w USA;
  • była namiętną palaczką papierosów;
  • uwielbiała kawę;
  • kochała muzykę – szczególnie Brahmsa;
  • jako Żydówka musiała uciekać z Niemiec przez Holandię, Danię do Szwecji;
  • nie chciała brać udziału w projekcie Manhattan;
  • pierwiastek 109 nosi jej nazwisko;
  • uwielbiała wędrówki po górach;
  • miała prawo do nauczania języka francuskiego;
  • przyjaźniła się z Maxem Planckiem, Nielsem Bohrem i Jamesem Franckiem;
  • redagowała artykuły do encyklopedii;
  • była matką chrzestną syna Hahnów;
  • nigdy nie wyszła za mąż i nie miała własnych dzieci;
  • była niezwykle związana z siostrzeńcem – Ottonem Robertem Frischem;
  • tytuł jej wykładu habilitacyjnego brzmiał – O znaczeniu promieniotwórczości dla promieni kosmicznych. Wydawnictwo akademickie ogłosiło, że wykład będzie miał tytuł O znaczeniu promieniotwórczości dla promieni kosmetycznych;
  • studenci i doktoranci traktowali ją jak matkę;
  • dla wielu podopiecznych była Tante Lise;
  • starała się o staż w laboratorium Marii Curie, ale została odrzucona. Jak twierdziła później: nigdy nie żałowałam tej decyzji;
  • otrzymała między innymi Nagrodę Enrico Fermiego, Nagrodę Ottona Hahna, Nagrodę Ellen Richards, Nagrodę Liebena, Nagrodę Leibniza, Medal Maxa Plancka, Medal Dorothei Schlözer, Medal Wilhelma Exnera, Order „Pour le Mérite”.

PREMIERA! Bronisława Dłuska — Doktor wszech nauk lekarskich.

 

 

16 listopada odebraliśmy z drukarni nakład 200 egzemplarzy książki Eweliny Wajs-Baryły Bronisława Dłuska – doktor wszech nauk medycznych. Jest to pierwsza pozycja książkowa, która ukazała się pod patronatem Piękniejszej Strony Nauki.

Mimo, że od śmierci Bronisławy Dłuskiej minie wkrótce 80 lat, nie doczekała się własnego biogramu w Polskim Słowniku Biograficznym. Wielka to szkoda, bo była osobą niezwykłą! Była kobietą czynu – nużyły ją zebrania i jałowe dyskusje – wolała działać. Wszelkie przeszkody jakie napotykała w swej pracy społecznej zdawały się wyzwalać w Niej jeszcze większe pokłady energii. Gdziekolwiek się znalazła – nie ważne czy to Warszawa, czy Paryż, czy Zakopane – od razu włączała się w wir pracy społecznej, działała w niezliczonej ilości komitetów i wszędzie była zaskakująco skuteczna. Jako nastolatka prowadziła dom po śmierci matki, stworzyła jeden z pierwszych gabinetów ginekologicznych w Paryżu, razem z mężem zbudowała od podstaw nowoczesne sanatorium dla chorych na gruźlicę w Kościelisku, wreszcie była też właściwą twórczynią Instytutu Radowego
w Warszawie, przyczyniając się do spełnienia marzenia Marii Skłodowskiej-Curie.

Liczba stron:
56

ISBN:
978-83-952462-1-0

Rok wydania:
2018

100. rocznica odzyskania Niepodległości

Maria Skłodowska-Curie, b.d.,

Oto my „urodzeni w niewoli, okuci w powiciu” oglądamy to odbudowanie naszego kraju, o którem marzyliśmy, myśląc, że może dzieciom naszym los pozwoli tej chwili dożyć.

 

Żyłam wciąż nadzieją, aczkolwiek nie bardzo wierzyłam w jej spełnienie, ażeby ujrzeć na własne oczy naprawienia niesprawiedliwości wyrządzonej mojej ojczyźnie i krzywdy, która rozdzieliła jej ziemie i ludność pomiędzy wrogów, i trzymała w niewoli od ponad wieku. Było to zasłużone odrodzenie polskiego narodu, który nigdy nie zapomniał o swej chlubnej przeszłości, mimo długiego, prawie beznadziejnego ucisku. To marzenie, choć drogie sercu, zdawało się bardzo trudne w realizacji, stało się jednak rzeczywistością wskutek burzy, która rozszalała się nad Europą. W zmienionych już okolicznościach pojechałam do Warszawy, aby po długiej rozłące zobaczyć się z rodziną i odwiedzić wolną stolicę Polski.

(Maria Skłodowska-Curie)

Polka Stulecia — Maria Skłodowska-Curie!

 

Portret Marii Skłodowskiej-Curie, b.d., Library of Congres, sygn. LC-DIG-ggbain-07682.

Dzisiaj ogłoszono wyniki plebiscytu tygodnika „Wysokie Obcasy” na Polkę Stulecia. Laureatką dzięki głosom czytelników została Maria Skłodowska-Curie. Dwukrotna Noblistka i bez wątpienia największa polska uczona! Tutaj zgromadziliśmy dla Was garść ciekawostek o Laureatce.

 

Gawędy o Niepodległej w Instytucie Pamięci Narodowej

Autorem fotografii jest Pan Piotr Życieński z IPN

W miniony czwartek gościliśmy w „Przystanku Historia” Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. W ramach cyklu Gawędy o Niepodległej  spotkali się ze słuchaczami prof. dr hab. Jan Piskurewicz z UKSW w Warszawie wraz z opowieścią o Marii Skłodowska-Curie, Albercie Einsteinie i Lidze Narodów oraz dr hab. Tomasz Pospieszny z UAM w Poznaniu z prelekcją Maria Skłodowska-Curie. Dla ojczyzny i nauki.

Historia największej polskiej Uczonej

Wykład dra hab. Tomasza Pospiesznego Urodziłam się w Warszawie… Historia największej polskiej Uczonej  w Poznaniu, współorganizowany przez Piękniejszą Stronę Nauki, właśnie dobiega końca. Dziękujemy za zainteresowanie, liczne przybycie i ciekawą dyskusję. Wykład odbył się w ramach Małego Uniwersytetu Osiedlowego społeczności Osiedla Główna.

Za zdjęcia dziękujemy Panu Tomaszowi Skrzydło, który jest także autorem projektu dedykowanego plakatu.

 

151. rocznica urodzin Marii Skłodowskiej-Curie

Maria Skłodowska-Curie, b.d., zdjęcie z zasobu Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie, sygn. XVI-2-002

Nie można bowiem mieć nadziei na skierowanie świata ku lepszym drogom, o ile się jednostek nie skieruje ku lepszemu. W tym celu każdy z nas powinien pracować nad udoskonaleniem się własnym, jednocześnie zdając sobie sprawę ze swej, osobistej odpowiedzialności za całokształt tego, co się dzieje w świecie, i z tego, że obowiązkiem bezpośrednim każdego z nas jest dopomagać tym, którym możemy się stać najbardziej użyteczni.

(Maria Skłodowska-Curie)

Dzisiaj przypada 151. rocznica urodzin Marii Skłodowskiej-Curie ( przyszła na świat 7 listopada 1867 roku w Warszawie).

Wielka, wybitna uczona, odkrywczyni dwóch pierwiastków radioaktywnych – polonu i radu, laureatka Nagrody Nobla z fizyki w 1903 roku i chemii w 1911 roku. Społeczniczka, patriotka, kobieta niewątpliwie wyjątkowa. Jednakże Uczona nie tylko na polu naukowym była pionierką. Kto pamięta, że Maria Skłodowska-Curie:

  • jest pierwszą kobietą, która odkryła pierwiastki promieniotwórcze;
  • wprowadziła do nauki pojęcie promieniotwórczość, chociaż tego zjawiska nie odkryła, ale dogłębnie przebadała;
  • jako pierwsza kobieta otrzymała Nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku;
  • jako pierwsza kobieta otrzymała Nagrodę Nobla z chemii w 1911 roku;
  • jest jedynym człowiekiem, który otrzymał dwie Nagrody Nobla z dwóch różnych dyscyplin naukowych;
  • jako pierwsza przewidziała, że atom może być podzielny;
  • nie opatentowała procedury analitycznej prowadzącej do odkrycia polonu i radu, twierdząc, że pierwiastki należą do wszystkich ludzi;
  • biorąc ślub z Piotrem Curie nie wymienili obrączek, a podczas ceremonii była ubrana w czarną skromną sukienkę;
  • w podróż poślubną pojechała wraz z mężem na rowerach;
  • nie lubiła firanek, ciężkich mebli czy dywanów;
  • za pieniądze z pierwszej nagrody Nobla urządziła w domu łazienkę;
  • wraz z mężem i przyjaciółmi uczestniczyła w seansach spirytualistycznych;
  • biegle władała językiem polskim, francuskim, angielskim, niemieckim, rosyjskim, uczyła się też greki i łaciny;
  • uwielbiała taniec i sport – pływała, jeździła na nartach i łyżwach, w młodości jeździła konno;
  • będąc studentką uczestniczyła w przedstawieniach studenckich odgrywając rolę Polski kruszącej kajdany;
  • miała doskonałą pamięć – uczestnicząc w kursach Uniwersytetu Latającego nie robiła notatek podczas wykładów – odtwarzała je z pamięci po powrocie do domu;
  • miała sporą wiedzę z dziedziny botaniki – kochała kwiaty;
  • w 1899 roku jako pierwsza kobieta weszła na Rysy;
  • przyjaźniła się z Ignacym Paderewskim i Stanisławem Wojciechowskim;
  • była pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie;
  • studenci nazywali ją babcią Curie;
  • do końca życia liczyła tylko po polsku;
  • uwielbiała pracować siedząc na podłodze wśród rozłożonych papierów – twierdziła, że biurko jest za małe;
  • aktywnie działała w Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej przy Lidze Narodów;
  • zrobiła jako jedna z pierwszych kobiet we Francji prawo jazdy na samochody ciężarowe i podczas pierwszej wojny światowej wsiadała za kierownicę aut – ambulansów, aby nieść pomóc rannym żołnierzom;
  • wspólnie z Albertem Einsteinem wędrowała po Alpach;
  • od 1911 roku jako jedyna kobieta uczestniczyła w konferencjach Solvaya do czasu, aż w 1933 roku dołączyła do niej córka Irena Joliot-Curie i austriaczka fizyczka Lise Meitner;
  • jest pierwszą nie Francuzką spoczywającą w paryskim Panteonie w uznaniu jej zasług dla Francji;
  • z zagranicznych podróży przywoziła pamiątki i prezenty w postaci znalezionych kawałków korzeni drzew, muszelek, koralików;
  • jej imieniem nazwano pierwiastek chemiczny kiur, kratery na Księżycu i Marsie i górę na Spitsbergenie;
  • na jej cześć nazwano trzy minerały – kiuryt, skłodowskit i kuproskłodowskit;
  • jej imieniem nazwano różę;
  • była nazywana czarodziejką o szarych oczach…

Niech pamięć o tej jedynej, niepowtarzalnej kobiecie będzie ciągle żywa.

Mario składamy Ci hołd…

Piękniejsza Strona Nauki

Projekt Piękniejsza Strona Nauki rozpoczął się od cyklu wykładów humanizujących zatytułowanych Piękniejsza strona nauki – rola kobiet w tworzeniu chemii i fizyki, stworzonego dla studentów Wydziału Chemii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu przez Tomasza Pospiesznego. Wcześniej – pod szyldem Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie – Ewelina Wajs organizowała szereg wykładów popularnonaukowych i spotkań autorskich poświęconych Trzem Damom Atomu: Marii Skłodowskiej-Curie, Lise Meitner i Irenie Joliot-Curie, a także Trzem Paniom Curie.

Wybitnych kobiet w historii nauk chemicznych i fizycznych jest o wiele więcej, dlatego by mówić o kobietach w naukach ścisłych dla szerszego odbiorcy powołaliśmy do życia Piękniejszą Stronę Nauki.

fot. Hanna Koenig, 2018

Ewelina Wajs-Baryła, magister historii i archiwistyki oraz socjologii reklamy i komunikacji społecznej Uniwersytetu Śląskiego, jest członkiem i byłym kierownikiem biura Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie. W 2017 roku nagrodzona medalem 100-lecia odkrycia radu. Autorka artykułów o Bronisławie Dłuskiej i Wacławie Sieroszewskim. Jest współscenarzystką wystaw Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie m.in. 120-lecie Polskiego Towarzystwa Historycznego (2006), 100-lecie Towarzystwa Miłośników Historii (2006), Polscy badacze Syberii (2008). Organizuje spotkania autorskie i wykłady z cyklu Piękniejsza Strona Nauki. Jest także autorką projektów graficznych do wystaw, m.in. Polscy badacze Syberii (2008 i 2017), Historia Instytutu Radowego w Warszawie (2015), Odkrywcy (2018) i Znani nieznani. Polacy światu (2018), logotypów rocznicowych Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie (2017 i 2018) oraz grafik i plakatów dla Piękniejszej Strony Nauki.

Tomasz Pospieszny, doktor habilitowany nauk chemicznych, poznaniak i bibliofil. Na co dzień pracuje na Wydziale Chemii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Fascynat historii nauk przyrodniczych. Podziwia życie, pracę i wkład kobiet w tworzenie nauki. W 2011 roku pomysłodawca i animator cyklu wykładów, pokazów chemicznych, wystawy oraz zbioru esejów Życie i dzieło Marii Skłodowskiej-Curie. Kobiety w nauce (UAM, Poznań, 2011). Współorganizator wieczoru artystycznego Maria Skłodowska-Curie i Czesław Miłosz. Podróżni świata i ich prywatne ojczyzny (UAM, Poznań, 2011). Jest autorem licznych wykładów, artykułów i biografii Marii Skłodowskiej-Curie Nieskalana sławą. Życie i dzieło Marii Skłodowskiej-Curie (Novae Res, 2015), Lise Meitner Zapomniany geniusz. Lise Meitner pierwsza dama fizyki jądrowej (Novae Res, 2016) oraz Ireny Joliot-Curie Radowa księżniczka. Historia Ireny Joliot-Curie (Novae Res 2017). W 2017 roku uhonorowany medalem 100-lecia odkrycia radu, przyznawanym instytucjom i osobom szczególnie zasłużonym w promowaniu dzieła Marii Skłodowskiej-Curie. W roku 2018 stworzył autorski cykl wykładów akademickich Piękniejsza strona nauki – rola kobiet w tworzeniu chemii i fizyki.